Vrolijk leiderschap, klinkt dat beter?

Over genderinclusieve taal

For English, please visit my March 2024 entry of Letters of Encouragement bij Marleen Mulder on Substack.

Lieve pionier,

Ik moet je eerlijk bekennen dat ik al een hele tijd worstel met genderinclusieftaalgebruik. Toch lijk ik nu enigszins vooruitgang te boeken. Misschien kun je me nog een eindje verder op weg helpen?

Dank aan iedereen die deelnam aan de poll vorige maand. In deze brief bouw ik voort op de wens voor meer vrouwelijkheid in de wereld. Tegelijkertijd heb ik de laatste tijd allemaal gesprekken die juist precies het tegenovergestelde lijken te doen. Daar ga ik in deze brief verder op in.

NIEUW! Ik nodig je uit voor mijn volgende gesprek in een live video call over leiderschap. Meer hierover lees je helemaal door tot het einde van de brief. Direct aanmelden doe je hier.

“Maaannn!”

Ik heb dus de laatste tijd allemaal gesprekken met mannen over de effectiviteit van de woorden die gebruikt worden in feminisme. Hieronder volgen drie gesprekken van de afgelopen maand.

1. “Moet je wel de woorden ‘vrouwelijk leiderschap’ gebruiken? Want als man voel ik me daarmee niet aangesproken”.

Wil ik jou aanspreken? Probeer ik mannen aan te spreken als ik het heb over wat vrouwelijkheid in leiderschap betekent? Zeker wel! Maar niet alleen mannen en niet alleen vrouwen. Alle genders zouden zich uitgenodigd moeten voelen om vorm te geven aan dit concept. Maar ik ging gelijk denken: welke woorden kan ik gebruiken en welke (beter) niet?

Dus ik moet mijn woorden veranderen, zodat jij je welkom voelt? Is het niet heerlijk hoe mannen (deze man in het bijzonder) gewoon zeggen wat ze nodig hebben en verwachten dat je dat ook direct regelt. En heerlijk ook hoe ik het direct op me neem om daarvoor te zorgen (ay ay kapitein!). Konden we deze dynamiek maar wat vaker omwisselen … Tjonge, de spiegels die je voorgehouden krijgt in de zoektocht naar diversiteit en inclusie….

Wil je omgewisselde genderrollen zien op tv? Kijk dan de film Barbie (op HBO Max). Barbie woont in matriarchaal Barbieland, een wereld waarin zij zich prettig voelt. Maar wanneer alles in Barbieland opeens begint te veranderen, bezoekt Barbie “the real world” en daar heeft ze het een stuk minder makkelijk. Ken, die mee gaat met Barbie, ontdekt de patriarchale samenleving en hoe fijn dat is voor hem. Hij had nooit iets anders gekend dan een wereld waarin vrouwen aan het roer staan. Ik werd verdrietig van het kijken van deze film. Ik kon me goed in Ken verplaatsen. Ik heb ook nooit iets anders gekend dan de patriarchale samenleving, maar dat was niet de reden waarom ik verdrietig was. Het was omdat ik/wij me/ons zo moeilijk iets anders kan/kunnen voorstellen.

Het volgende gesprek dat ik had was een mailconversatie.

2. “ik was de precieze werk- en vrije dagen ritme van de week van jou vergeten. Kun je me die doorgeven?”

Het lezen van deze vraag – en dit zul je pas snappen na het lezen van voorbeeld 3 – zorgde bij mij voor een enorme “maaaaaannn!”

Als je een kind krijgt kom je er snel achter hoe het is om een dag met je kind door te brengen. En je ervaart ook hoe het is om met een klein kind op vakantie te gaan (je vrije dagen doorbrengen samen). De dagen dat ik ‘aan het werk’ ben zijn nu zo rustig en gefocust. Je wereld staat op zijn kop en ‘vrije dagen’ heeft een heel andere betekenis gekregen. Dus dit was mijn antwoord:

“Eigenlijk zijn alle dagen werkdagen, en ervaar ik op de dagen zonder kind meer vrijheid. Die dagen zijn ma-wo-vrij.”

Daar zat zeker humor in, in die reactie. Maar ook een Big Voice die heel graag die woorden wil veranderen. Een kind opvoeden is hard werken. Wil je meer weten over vrouwen die hun “Big Voice” inzetten, lees dan deze bemoedigende post van As I was Saying with Poorna Bell op Substack.

Het volgende voorbeeld van een gesprek dat ik had met mannen over gender-inclusief taalgebruik is een beetje een gekke (“Goh, dus de vorige 2 waren niet gek, Marleen?”) – nou deze derde was eigenlijk een gesprek met mezelf. Ik zal het uitleggen.

3. “Maaannn!”

Ik heb zo’n gewoonte dat ik hardop roep als iets misgaat, ook al is er verder niemand om me heen. En “maaannn” is dan vaak het woord dat ik gebruik. Geen idee hoe lang ik dat al doe, maar deze week betrapte ik mezelf erop en toen besefte ik me hoe fout dat eigenlijk is!

• Een man (in het bijzonder of mannen in het algemeen) de schuld geven van wat net mis is gegaan is niet eerlijk noch logisch.
• Ik schrijf vaak over gender gelijkheid en inclusie, hoe kan ik in mijn privéleven dan deze gewoonte hebben?
• Zou het beter zijn om een andere gender te roepen op zo’n moment? Beter? Nou, dat denk ik niet. Grappig? Mogelijk wel. Effectief? Nee (alhoewel het lachen hierom mijn boosheid of frustratie in het moment wat zal doen afnemen).
• Is het beledigend?
• Roep ik “man” omdat ik gered moet worden? Aj, wat een ongemakkelijke gedachte is dat! Goed, ik schrijf het op, zodat ik dit tot op de bodem kan uitzoeken en daarna mogelijk gelijk genezen ben.
• Shania did it……. En er bestaat een mogelijkheid dat het nummer ‘Man! I feel like a woman’ (van de ‘Come on over’ CD die ik in 1997 kocht toen ik negen was) nooit meer uit m’n hoofd is gegaan.

“Not just a girl”, een documentaire over Shania Twain, is net uit op Netflix. En ze begint gelijk met deze woorden: “I believe that every great leader of their own destiny is fearless. There is no other way to be. Aware, but fearless”. En daarna dan nog een bonus van een uur en achtentwintig minuten.

Over de betekenis van het nummer ‘Men! I feel like a woman’, zegt ze: “Hey, it’s great being a woman today, raise your voice and have some fun doing it.” En maakt daarmee een punt die we vaak vergeten. Het is ook tof om een vrouw te zijn. En misschien is dat vandaag wel beter dan ooit. We staan op de schouders van velen die voor ons kwamen. Ok, we zijn er nog niet in de beweging voor gelijkheid, maar beter dan het nu is, is het nog nooit geweest, toch? (En Shania was daar blijkbaar 25 jaar geleden al van overtuigd toen ze dit album uitbracht).

Ja en ‘fun’! Dat haalt ze ook aan. Dat gaat altijd meteen als eerst overboord bij al dat serieuze gedoe over verandering. We onderschatten daarmee echt wat een beetje lol voor impact kan hebben.

Als Shania zegt ‘be a leader of your own destiny’ – en ik geloof na het zien van de docu wel dat zij dat is – benadrukt ze dus dat je dapper en onbevreesd moet zijn om dat te bereiken. En ik geloof niet dat ze daarbij angst (een belangrijk thema in deze brieven) ziet als iets wat je moet ontkennen of negeren, maar als iets waar je doorheen moet.

Dus ja, misschien houd ik wel bij mijn ‘maaannn’ kreten. Tijdens het kijken van deze docu vond ik een stukje van mezelf terug, de negenjarige Marleen, en die mag ik wel. En de zesendertige Marleen begrijpt nu ook beter waarom dat album toen zo’n indruk op mij maakte.

More than words

Woorden zijn maar woorden. Maar in onze maatschappij zijn we er erg op gefocust. Maar wat is nou eigenlijk de kracht van woorden bij het overbrengen van een boodschap of wanneer je probeert met iemand in contact te komen?

Als het gaat om spreken in het openbaar dan dragen de woorden die je kiest maar voor 7% bij aan de presentatie. De manier waarop je praat (tonaliteit) heeft veel meer effect bij het overbrengen van een boodschap, 38% maar liefst. En de rest, 55% wordt bepaald door non-verbale communicatie (Marije Wielenga).

Ik vraag me nu af of die verdeling ook geldt voor 1-op-1 gesprekken en kleine groepen. Laten we het testen met de voorbeelden van zonet.

1. “Moet je wel de woorden ‘vrouwelijk leiderschap’ gebruiken? Want als man voel ik me daarmee niet aangesproken”. Dit was een een-op-een telefoongesprek, dus behalve de uitwisseling van woorden was er ook sprake van tonaliteit en minimale non-verbale communicatie (een zucht, pauze of lach). En nu ik er zo over nadenk, benadrukte de persoon met wie ik dit gesprek had wel meer woorden. En ook alleen maar woorden die hij niet leuk vond of waar hij het niet mee eens was, zonder daadwerkelijk antwoord te geven op mijn vraag. Conclusie: de woorden waren een enorme afleiding.
2. “Ik was de precieze werk- en vrije dagen ritme vd week van jou vergeten. Kun je me die doorgeven?”– de mailconversatieit waarbij dus 0% tone of voice en 0% non-verbale communicatie was en 100% woorden. Conclusie: beide partijen konden smakelijk lachen over deze conversatie (gelukkig) en de woorden lokten een bepaalde nieuwsgierigheid uit. Een uitnodiging om elkaar beter te begrijpen.
3. “Maaannn!” – was een gesprek met mezelf. En het ging hierbij alleen maar om tonaliteit en de hoeveelheid emotie die ik kwijt kon in die lange maaaaaaannn. Conclusie: voor mij had het woord geen betekenis.

Dus in dit kleine experiment blijkt: het kan alle kanten op gaan. Woorden kunnen een situatie bevorderen maar ook bemoeilijken. Dus hoe kun je dan weten of je woorden genderinclusief zijn of niet?

En als ik dit lastig vindt, terwijl ik me hier al jaren mee bezighoud, dan hebben wellicht meer mensen hier moeite mee (bewust of zelfs ook onbewust). En zou ‘meer mensen’ zelfs ALLE mensen kunnen zijn?

Vrolijk Leiderschap

Laat ik nou maar zorgen dat ik niet de mist in ga door de verkeerde woorden te kiezen. Er zijn zoveel woorden om uit te kiezen! Ik probeer gewoon wat anders. Bovenal mogen woorden niet de reden zijn dat we blijven steken, struikelen of vertragen. Dus wat dacht je hiervan?

VROUWELIJK > VROLIJK
VROUWELIJK LEIDERSCHAP > VROLIJK LEIDERSCHAP

V r o · l i j k : (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) 1 in een blijde stemming; = opgeruimd: zich vrolijk maken over … bespotten 2 blij makend (Van Dale). In de betekenis van ‘blij’ voor het eerst aangetroffen in 1200 (Wikipedia).

Als ik dan het fragment waar ik deze brief mee begon er weer bij pak, dan zou het dit worden:

“Dit jaar voor International Dag van de Vrouw kom ik steeds terug op hetzelfde: ik wil meer ruimte maken voor vrolijkheid in de wereld. In ieders leven en in ieders werk. Vrolijkheid veel meer waarderen. Dat vrije, lichte gevoel van vrolijkheid waarderen en de helende kracht die daarvan uit zou kunnen gaan.

Daar is moed voor nodig. Om de vrolijkheid in jezelf te ontdekken, het te zien en te waarderen in anderen en om het te omarmen als een verandermeganisme. Daar kunnen we nog veel meer ruimte aan geven. Doe je mee?”

Nu heb ik jou nodig om te zeggen of dit een goed vervangend woord is. Of vind je dat we het bij ‘vrouwelijk leiderschap’ moeten houden? Of we pakken de woorden van Shania ‘leader of your own destiny’ of ‘lotsleider’ (vrij vertaald ^^ die typ je zo fout tot ‘lost leider’… en over woorden die lekker klinken, deze rolt ook zo wel van de tong, maar klinkt dan niet meer positief). Misschien heb jij een ander woord, deel je ‘m in een comment hieronder?

Betekenis…

Conclusie? Betekenis. Woorden hebben betekenis. En die betekenis kan heel persoonlijk zijn, want een woord activeert een ongekend aantal hersenconnecties en gevoelens die uniek zijn voor iedereen.

Je zult een reactie hebben

• als ik ‘vrouwelijk leiderschap’ zeg
• als Shania ‘leader of your own destiny’ zegt
• of als ik ‘vrolijk leiderschap’ uittest

En dat is waar gender (e)quality over gaat. Over kunnen waarden van kwaliteiten, perspectieven en ervaringen van ieder individu ongeacht gender. (En de alarmbellen die je zou moeten horen als de individuen in jouw organisatie allemaal dezelfde kwaliteiten hebben).

Kunnen we daar ruimte voor maken?

Deze reacties, ideeën, woorden, ervaringen, die hebben ruimte nodig. Die kunnen niet in ons hoofd of onder onze huid blijven zitten. Die moeten vrij de ether in kunnen gaan, vind je niet?

Eerst dacht ik, toen ik deze gesprekken had, dat ze me totaal tegenwerkten in mijn missie om meer ruimte voor ‘vrolijkheid’ te creëren. Maar zonder die gesprekken, had ik deze brief niet geschreven. Ze hebben me juist geholpen mijn gedachten en perspectief (van mezelf en van anderen) te ontdekken en ook mijn eigen grenzen en beperkingen laten zien. En ik hoop, nu je helemaal tot hier aan toe hebt gelezen, dat ze dat voor jou ook hebben gedaan.

Ja, dus eigenlijk is de conclusie dan dat er nog veel meer te ontdekken valt. Dooddoener vind ik dat zelf altijd. Dat een stuk dan eindigt met vragen voor vervolgonderzoek. Dus ik ga wat anders voorstellen: we hebben gewoon meer gesprekken nodig.

Up next – een uitnodiging

Dus ik nog twee gesprekken voeren (online) op 8 maart – Internationale Dag van de Vrouw – en daar kun jij bij zijn!

We gaan de onderwerpen van deze brief verder bespreken. Dus lieve lezer, dit is je uitnodging/aanmoediging om jouw licht hierop te laten schijnen. Maak de overstap van lezer naar gesprekspartner. Deel jouw ervaring en haal inspiratie uit die van anderen. Schuif aan in het gesprek met mij en anderen uit mijn netwerk.

• Ontdek meer over jezelf en hoe je je verhoudt tot anderen door onderwerpen uit ons dagelijks leven en werk te bespreken die vaak niet (of niet vaak) aan bod komen (zoals het thema in deze en vorige aanmoedingsbrieven)
• Uit jouw kijk daarop in een veilige en speelse omgeving
• Boost jouw leiderschapsstijl aanzienlijk, door simpelweg een gesprek te voeren

AANMELDEN

Dit is de eerste keer dat we van geschreven brieven naar daadwerkelijke interactie gaan en elkaar beter leren kennen. Ik weet niet of jij daar klaar voor bent. Ik wel in ieder geval! Ik kijk er naar uit om in een live gesprek ruimte te geven aan dit soort verhalen.

Niks voor jou? Maar moet je nu gelijk aan iemand anders denken die dit zou kunnen waarderen? Stuur deze brief dan vooral door.

Sessie 1 — Vrijdag 8 maart van 12:00-13:00 uur, online

Vrolijk Leiderschap: taalnuances in leiderschap

We veranderen de woorden van ‘vrouwelijk leiderschap’ naar ‘vrolijk leiderschap’ en verkennen wat dit zou kunnen doen (meer dan de term ‘vrouwelijk leiderschap’ kan doen).

1. wat is vrolijkheid op het werk?
2. waarom is het nodig?
3. hoe ziet dat eruit?
4. en wie heeft daar wat aan?

Samen geven we vorm aan dit concept en ontdekken we wat taalgebruik kan doen voor genderinclusief leiderschap.

AANMELDEN

Sessie 2 — Vrijdag 8 maart van 15:00-16:00 uur, online

More than words: uitwisseling over genderinclusief leiderschap

We delen meer verhalen van situaties waarin woorden bijdroegen, bemoeilijkten of inspireerden. Welke woorden waren dit? En in welke situaties? Welke individuele kwaliteiten kwamen hierbij kijken? Kun je je herkennen in deze verhalen? En ben je je bewust van de (in)effectiviteit van jouw woorden?

Samen ontdekken we wat taalgebruik kan doen voor genderinclusief leiderschap.

AANMELDEN

Door de beperkte tijd (de sessies zijn steeds 1 uur) en mijn onvermogen om met meer dan 6 mensen op een dag te connecten in video calls, zijn er een beperkt aantal plekken. Elk gesprek heeft maximaal 4 deelnemers (inclusief mijzelf als gespreksleider), dus 3 plekken per sessie.

Dit is de eerste keer dat ik dit in dit format organiseer, dus zijn deze sessies gratis toegankelijk.

Hopelijk tot volgende week! En anders hoor je volgende maand weer van mij in een nieuwe aanmoedigingsbrief. Verwacht: wetenschap, tech, toekomst en spiritualiteit.

Tot dan!

Liefs,
Marleen